Amaç:

İnsan ve kanin leishmaniasis (CanL) açısından endemik bir ülke olan Türkiye’de, kutanöz leishmaniasis (KL) yılda 1500-2000 yerli olgu ile vektör kaynaklı hastalıklar arasında birincil halk sağlığı sorunudur. Bu çalışmada, Leishmania tropica’nın neden olduğu CL ve L. infantum MON-1’in neden olduğu CanL bakımından endemik bir alan olan Aydın Dağları ve çevresinde bulunan kum sineğinin faunası, mevsimsel aktiviteleri ve yüksekliğe göre dağılımları ile ekolojik özelliklerinin de belirlenmesini içeren kapsamlı bir entomolojik araştırma amaçlanmıştır.

Yöntemler:

Araştırma, Haziran 2009 ile Temmuz 2010 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Farklı yükseklik aralıklarına göre toplam 10 lokasyon seçilmiş, CDC ışık tuzakları ve yapışkan tuzaklar kullanılarak kum sineklerinin en aktif olduğu Temmuz ve Ağustos aylarında 15 günde bir, Eylül ve Haziran ayları arasında 30 günde bir olmak üzere kum sineği örnekleri toplanmıştır (toplam 14 ay, 16 örnekleme). Örnek toplama sırasında sıcaklık, nem, ekolojik ve çevresel özellikler kaydedilmiştir. Kum sineği örnekleri, teşhis anahtarları kullanılarak tür düzeyinde tanımlanmıştır.

Bulgular:

Tüm örnekleme periyotları boyunca, 10 lokasyondan toplam 6712 kum sineği örneği (3268 dişi ve 3444 erkek) toplanmıştır. Morfolojik tür teşhisinde Phlebotomus cinsine ait dokuz (P. major s.l. %30,38; P. tobbi %22,93; P. papatasi %5,88; P. sergenti s.l. %4,51; P. alexandri %4,26; P. simici %3,50; P. burneyi %0,63; P. brevis %0,45; Transphlebotomus spp. %0,28) ve Sergentomyia cinsine ait üç tür (S. dentata %23,17; S. minuta %2,43; S. antennata %1,58) bulunmuştur. On iki kum sineği türünün mevsimsel aktivitesi belirlenmiş, VL ve CanL’nin olası vektörleri olan P. major s.l. ve P. tobbi ile CL’nin olası vektörü olan P. sergenti s.l de çalışma alanında bulunmuş olup, Nisan ile Ekim ayları arasında yedi ay boyunca aktivite gösterdikleri saptanmıştır. P. sergenti s.l’nin Temmuz ayında 400-600 m’de, P. major ve P. tobbi’nin ise Eylül ayında 200-400 m yükseklik aralığında en fazla yoğunluğa sahip olduğu tespit edilmiştir.

Sonuç:

Sonuçlar, Aydın Dağları ve çevresinde leishmaniasis vektörlerinin farklı yüksekliklerde bulunduğunu göstermiştir. Elde edilen bulgular, çalışma alanında parazitin bulaşma dönemi ve insektisit uygulaması gibi koruyucu önlemlerin uygulama periyodunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler: Kum sineği, mevsimsel aktivite, leishmaniasis, Aydın Dağları, Batı Anadolu