ÖZET

Miyazların etken olduğu dermatolojik olgular seyahat hastalıklarının yaklaşık %20’sini oluşturmakta ve bu olguların yaklaşık %5’inde de oküler tutulum görülmektedir. İnsanlarda görülen oküler enfestasyon olgularının çoğunda da etken olan Oestrus ovis (O. ovis) larvalarının konjunktiva tutulumu eksternal oftalmomiyaza neden olmaktadır. Temmuz ve Ekim aylarında, gözde hareket eden yabancı cisim hissi, yanma, batma, sulanma, kızarıklık ve göz kapağında şişlik şikayetleri ile Şırnak Devlet Hastanesi Göz Polikliniği’ne başvuran üç hastaya, konjunktiva üzerinden çıkarılan birinci dönem O. ovis larvalarına bağlı eksternal oftalmomiyaz tanısı konulmuştur. Larvaların çıkarılmasını takip eden birkaç gün içerisinde hastalardaki tüm semptomlar ortadan kalkmıştır. Küçükbaş hayvancılık faliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı bölgelerde benzer göz şikayetleriyle başvuran hastalarda ayırıcı tanı olarak O. ovis’e bağlı oftalmomiyaz akılda tutulmalıdır.

GİRİŞ

Seyahat hastalıkları arasında bildirilen her beş dermatolojik olgudan birini miyazlar oluşturmaktadır (1). İnsan miyaz olgularında en sık cilt yaraları, göz, nazofarenks ve ürogenital sistem tutulumu görülürken bu olguların yaklaşık %5’inde oküler tutulum görülmektedir. Oküler enfestasyonda larvaların konjunktiva tutulumu eksternal oftalmomiyaza neden olmaktadır (2). İnsanlarda görülen eksternal oftalmomiyaz olgularında etken Oestrus ovis (O. ovis) larvaları başta olmak üzere Hypodermis bovis ve Rhinoestrus purpureus larvalarıdır (3).

Klinik belirtiler enfestasyonun yerleşim yerine göre değişiklik göstermektedir. Eksternal oftalmomiyazda kornea, konjunktiva ve göz kapağında görülen larvaların ağız yapısındaki çengeller ile gövde kısmındaki dikensi yapılar yırtılma, kızarıklık, ödem ve batma hissi gibi non-spesifik konjunktivit benzeri semptomlara neden olabilir. Ayrıca epitel dokusunun erezyonu, kornea ülseri, sekonder enfeksiyonlar ve alerjik reaksiyonlar da görülebilir. İnternal oftalmomiyazda larvaların skleraya girip göz küresine göç etmesi iridosiklit, vitrit, endoftalmi ve optik atrofi gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Larvaların orbitaya girmesiyle oluşan orbital oftalmomiyazda ise oküler adneks ve optik sinir etkilenebilir (1,5).

Bu çalışmada, Türkiye’nin Güney Doğusu’nda yer alan Suriye ve Irak ile sınır komşusu olan Şırnak ilinde Temmuz ve Ekim aylarında Şırnak Devlet Hastanesi Göz Hastalıkları Polikliniği’ne gözde hareket eden yabancı cisim hissi, yanma, batma, sulanma, kızarıklık ve göz kapağında şişlik şikayetleri ile başvuran, O. ovis’in etken olduğu üç eksternal oftalmomiyaz olgusu sunulmaktadır.

Olgu 1

Şırnak kırsalında küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yapan 19 yaşında erkek hasta, sağ gözde hareket eden yabancı cisim hissi, yanma, batma, sulanma, kızarıklık ve kapak şişliği şikayetleri ile Şırnak Devlet Hastanesi Göz Hastalıkları Polikliniği’ne başvurmuş ve yapılan muayenede siliyer enjeksiyon, kapak ödemi, pseudomembran ile birlikte 3 adet 1 mm boyutunda larva tespit edilmiştir (Şekil 1). Larvalar çıkarıldıktan kısa bir süre sonra hastanın tüm semptomları ortadan kalkmış ve 10. günde yapılan kontrolde herhangi bir komplikasyon saptanmamıştır.

Olgu 2

Şırnak kırsalında yaşayan 12 yaşındaki erkek hasta, sağ gözde hareket eden yabancı cisim hissi, kaşıntı, batma, sulanma, kızarıklık, fotofobi ve kapak şişliği şikayetleri ile Şırnak Devlet Hastanesi Göz Polikliniği’ne başvurmuş ve yapılan muayenede siliyer enjeksiyon, kemozis, kapak ödemi, pseudomembran ve subkonjunktival hemoraji ile birlikte 3 adet 1 mm boyutunda larva tespit edilmiştir (Şekil 2). Larvalar çıkarıldıktan kısa bir süre sonra hastanın tüm semptomları ortadan kalkmış ve 10. günde yapılan kontrolde herhangi bir komplikasyon saptanmamıştır.

Olgu 3

Şırnak kırsalında küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yapan 51 yaşında erkek hasta, sol gözde hareket eden yabancı cisim hissi, yanma, kaşıntı, batma, sulanma ve kızarıklık şikayeti ile Şırnak Devlet Hastanesi Göz Polikliniği’ne başvurmuş ve yapılan muayenede silier enjeksiyon ile birlikte 10 adet 1 mm boyutunda larva tespit edilmiştir. Larvalar çıkarıldıktan kısa bir süre sonra hastanın tüm semptomları ortadan kalkmış ve 10. günde yapılan kontrolde herhangi bir komplikasyon saptanmamıştır (Şekil 3).

Her bir olgudan çıkarılan larvalar formaldehit içerisinde İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarı’na gönderilmiş ve yapılan morfolojik incelemede larvaların sefalik ve son segment yapısının tipik özeliklerine göre birinci dönem O. ovis larvaları olduğu tespit edilmiştir (Şekil 4, 5, 6) (1,5).

Tartışma

İnsanlarda rastlantısal olarak enfestasyon yapan ve genellikle eksternal oftalmomiyaza neden olan O. ovis, daha çok sıcak iklimlerde yaygın olarak görülen bir küçükbaş hayvan parazitidir (1). Kornea boyunca hareket eden larvalar ağız yapılarında bulunan çengelleriyle konjunktival kanamalara ve keratite neden olabilmektedirler (6). Eksternal oftalmomiyaz genellikle tahriş, batma, hareketli yabancı cisim, ışığa duyarlılık ve ağrı şikayetlerine neden olmakla birlikte, larvaların derin dokuya ulaşıp kornea hasarı oluşturması durumunda körlük gelişebilmektedir (7). Fakat O. ovis larvalarında proteolitik enzimler bulunmadığı için korneaya geçmeleri ve oküler yapılarda hasara neden olmaları beklenmemektedir (1).

Dünya’da sıcak ve nemli bölgelerde sık görülen O. ovis’e bağlı miyaz olgularına ılıman bölgelerde nadiren rastlanılmaktadır. O. ovis’e bağlı miyaz olguları Akdeniz Havzası ülkelerinde endemik iken, Orta Avrupa’da sporodik olarak bildirilmektedir (8). İtalya’nın Sicilya Bölgesi’nden gelen çobanların yaklaşık %80’inin hayatlarında en az bir kere O. ovis’e bağlı miyaz geçirdiği belirtilmiştir (1).

Bildirdiğimiz üç olgudan ikisi küçükbaş hayvan yetiştiricisi iken, diğeri de küçükbaş hayvancılığın yoğun olarak yapıldığı kırsal alanda yaşamaktadır. Yapılan çalışmalarda özellikle Kuzey Afrika ve Güney Avrupa’da küçükbaş hayvanlarda O. ovis’in ciddi bir prevalansa sahip olduğu ve bu durumun insan olgularında artışa neden olabileceği bildirilmektedir (7). O. ovis olguları genellikle hayvancılık faaliyetleriyle ilişkilendirilmektedir. Ancak ülkemizde hayvancılık yapılan alanlarda bulunma öyküsü olmayan ve büyük şehirde yaşayan olgular da bildirilmiştir (6,9).

Türkiye’de bugüne kadar Aydın (10), Niğde (9), Hakkari (11), Bolu (12), Erzurum (13,14), İstanbul (5,6), Kayseri (15), Van (2), Gaziantep (16), Mersin (17), Burdur (18), Muğla (19) ve Konya’dan (20) O. ovis etkenli eksternal oftalmomiyaz olguları bildirilmiştir. Bu çalışmada Şırnak ilinde etkeni O. ovis olan eksternal oftalmomiyaz olguları ilk defa sunulmuştur.

Şırnak’ta özellikle küçükbaş hayvancılığın yaygın olduğu kırsal kesimler başta olmak üzere ülkemizde şehir merkezlerinde yaşayan ve gözde kızarıklık, hareket eden yabancı cisim hissi, yanma, batma, sulanma ile göz kapağında şişlik gibi şikayetlerle başvuran hastalarda ayırıcı tanıda O. ovis’e bağlı oftalmomiyaz akılda tutulmalıdır.

*Etik

Hasta Onayı: Makalede geçen 3 olguya ait hastalardan onay alınmıştır.